Görkemin ve detayın müzikle buluştuğu çağ: Barok. Barok müzik, 17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa’da şekillenen, süslü, detaycı ve dramatik anlatımı ile tanınan bir dönem müziğidir. Müzik tarihine damgasını vuran bu çağ, İtalyan operasıyla başlayıp Avrupa’nın dört bir yanına yayılarak, Bach ve Handel gibi dev isimlerle zirveye ulaşmıştır.
Barok müzik dönemi nasıl doğdu?
İspanyolca “şekilsiz inci” anlamından görkemli sahnelere
Barok terimi, ilk kez 18. yüzyıl sonlarında Fransa’da kullanıldı. “Barocco” yani şekilsiz inci anlamına gelen bu kelime, önce mimaride ardından da müzikte yoğun detayları ve gösterişi temsil eder hâle geldi.
Rönesans’ın yalın ve dengeli anlatımının aksine, Barok çağ daha dramatik ve süslü bir dili tercih etti. Bu anlayış, kilise müziğinden operaya kadar geniş bir yelpazede hissedildi.
Barok müziğin doğuşu ve gelişimi
Operanın doğuşu: Floransa Camerata’sı
İtalya’nın Floransa kentinde Kont Bardi’nin sarayında bir araya gelen besteciler ve sanatçılar, Yunan trajedilerini canlandırmak amacıyla müzikli anlatıyı geliştirdi. Böylece opera türü doğdu. İlk operalar, recitatif (konuşur gibi) ve aria (şarkı) bölümleriyle dikkat çekti.
Barok dönemin öncü isimleri ve eserleri
Claudio Monteverdi (1567–1643)
İlk büyük opera bestecisi olarak kabul edilen Monteverdi, müzikte dramatizmi güçlendirmek adına tremolo ve pizzicato gibi teknikleri kullandı. Müzikal renkleri ustaca harmanlayarak, armonide yenilikler getirdi.
Heinrich Schütz (1585–1672)
Alman besteci Schütz, İtalyan operasını örnek alarak kantat ve oratoryo gibi dini müzik türlerini geliştirdi.
Jean Baptiste Lully (1632–1687)
Fransa’da bale müziği ve Fransız uvertürü ile tanınan Lully, İtalyan kökenli olmasına rağmen Fransız müziğine özgün bir yorum kattı.
Henry Purcell (1659–1695)
İngiliz müziğinin altın çocuğu Purcell, “Dido and Aeneas” operası ve Shakespeare oyunları için yazdığı müziklerle anılır. 200 yıl boyunca İngiltere’nin en önemli bestecisi olarak kabul edildi.
Enstrüman devrimi ve keman sanatının doğuşu
Barok çağda enstrüman yapımında büyük ilerlemeler kaydedildi. Stradivari, Amati ve Guarneri gibi ustalar, kemanı orkestranın vazgeçilmezi haline getirdi. Bu gelişmeler, Corelli ve Vivaldi gibi virtüözlerin doğmasına öncülük etti.
Dönemin diğer önemli bestecileri
François Couperin (1668–1733)
Klavsen müziğinin ustası olarak, doğayı ve hayali karakterleri resmeden başlıklarla dikkat çeken eserler verdi.
Jean Philippe Rameau (1683–1764)
Armoni kuramı üzerine yazdığı devrim niteliğindeki kitabıyla tanındı. “Traité de l’Harmonie”, müzik teorisinin temel taşlarından biri oldu.
Georg Philipp Telemann (1681–1767)
600’ü aşkın orkestra eseri ve 44 passion ile dönemin en üretken bestecilerinden biri olarak öne çıktı.
Domenico Scarlatti (1685–1757)
Klavsen sonatlarıyla klavye müziğinin teknik sınırlarını zorladı.
Barok müziğin iki devi: Bach ve Handel
Johann Sebastian Bach (1685–1750)
Barok’un zirvesi olarak kabul edilen Bach, hem dini hem din dışı müzikte eşsiz eserler verdi. 6 Brandenburg Konçertosu, yüzlerce org eseri ve “Die Kunst der Fuge” gibi yapıtları ile Batı müzik tarihinde bir dönüm noktası yarattı.
Georg Friedrich Handel (1685–1759)
İtalya’da başlayan kariyeri, İngiltere’de zirveye ulaştı. “Messiah” oratoryosu hâlâ klasik müzik repertuvarının en çok seslendirilen eserleri arasında. Handel, operayı halkın anlayabileceği bir forma taşıdı.
Reformun habercisi: Gluck
Christoph Willibald von Gluck (1714–1787), İtalyan operasının yapay süslemelerle dolu anlatımına karşı çıkarak, müziği yeniden drama hizmetine sundu. Modern opera dramaturjisinin temellerini attı.
Müziğin toplumla dansı
Barok dönemi, hem sahne hem konser müziğini dramatik, süslü ama anlamlı biçimde dönüştürerek, klasik müziğin temel taşlarını döşedi. Vivaldi’nin kemanıyla, Bach’ın fugalarıyla ve Handel’in oratoryolarıyla şekillenen bu çağ, müziğin yalnızca eğlence değil aynı zamanda anlam ve ahenk arayışı olduğunun kanıtıydı.
“Bir toplumun müziği bozuldu mu, o toplumda pek çok şey bozulmuş demektir.”
– Konfüçyüs
