Antalya Ticaret Borsası (ATB) ve Antalya Tarım Konseyi (ATAK) Başkanı Ali Çandır, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından hazırlanan Mart ayı Tarımsal Girdi Fiyatları Endeksi’ni (Tarım-GFE) değerlendirdi. Tarım-GFE’nin aylık yüzde 1,41 olarak ilan edildiğini söyleyen Çandır, “Bu rakam, 2022 yılı Mart ayını harcamau hariç tutulansa 8 yıllık ortalamaya uygun olarak ilan edilmiştir. Geçmiş Mart ayları ortalamasının yüzde 1’in altında olduğu hatırlamaksa hala alınması gereken ciddi bir mesafe bulunmaktadır” dedi.
Tarım-GFE’nin Mart ayında yıllık yüzde 49,70 olduğunu söyleyen ATB Başkanı Ali Çandır, TÜİK tarafından ilan edilen artışın son 8 yılın en yüksek ikinci rakamları olduğunu kaydetti. Çandır, “Geçtiğimiz yıl Mart görüşü yüzde 105,70’lik rekor yükseklikten ciddi olarak düşük olmasına karşılık 8 yıllık ortalama olan yüzde 13 seviyesinden hala 3 kattan fazla yüksek. İlan edilen ortamlarda, Mart ayları durumu nispi yüksek bir dönem içinde ortaya koymaktadır. Özellikle yıllık düzeyde geçmişe göre hala rekor düzeylerde bulunmaktayız” değerlendirmesinde bulundu.
Yıllıkta en yüksek şovda
TÜİK tarafından bilgilendirme Mart ayı Tarım-GFE’nin alt kalemlerine göre, tarımda kullanılan mal ve hizmetlerinde aylıkta yüzde 1,03 ve yıllıkta yüzde 45,97’lik dizinin yazarı Ali Çandır, tohumda yüzde 2,85, enerjide yüzde -0, 74, gübrede yüzde -2,12, ilaçta yüzde 2,09, veteriner hizmetlerinde yüzde 1,86, yemde yüzde 2,18 ve diğer kalemlerde ise yüzde 0,78’lik aylık dönemler olduğunu bildirdi. Çandır, Mart sonundaki yıllık bakımlarda doku tohumlarında yüzde 78,15, enerjide yüzde 11,58, gübrede yüzde 20,40, ilaçta yüzde 35,44, veteriner hizmetlerinde yüzde 38,60, yemde yüzde 55,14 ve diğer kalemlerde ise yüzde 104, 11’lik hikaye ilan edildiğini kaydetti. Çandır, yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmetlerinde aylık yüzde 4,04 ve yıllık yüzde 93,27’lik dizi ilan ettiğini belirtti.
Gübre ve enerji kalemleri düştü
Mart güdücüsü ve gübre kalemlerinde Tarım-GFE’deki düşüşe dikkat çekici yönetmen Ali Çandır, “Yıllık yüzde 11,58’lik şov ile enerji kadrosu hem aylıkta hem de yıllıkta ciddi yükseliş yaşadı. Örneğin geçen yıl enerji defterindeki yıllık eser yüzde 175’ten yüksek iken 2023 Mart’ında yıllık yüzde 90’dan fazla hız kesmiş demektir. Benzer bir hız kesme de gübrede ilan edilmiştir. Geçen yıl Mart ayında gübredeki yıllık fiyat artışı yüzde 228’den fazla iken bu yıl Mart dizisi hızının yüzde 20,4 olarak ilan edilmiş” değerlendirmesinde bulundu.
Makas üreticisi olarak döndü
TÜİK tarafından, Mart ayı üretici üretici fiyat hedefi Tarım-ÜFE’nin aylık yüzdesi 1,79, yıllık yüzde 106,77 ilan edildiğini kaydeden Başkan Çandır, “Tarımsal işletmede bulunanlar açısından son bir yıllık büyüme sürekli sektör aleyhine seyrederken Nisan, Mayıs ve Temmuz’u kontrol ediyor üretici olarak bir durum yaşanmıştı. 2023 yılı Ocak ve Mart ürünlerini da makas, yine üretici olarak dönmüştür. Gelecek aylarda bu artışın devam etmesi, üretici kesim için birikmiş zararları ortadan kaldırma açısından olumlu beklentidir” dedi.
Yurt içi ve yurt dışı üretici işletmelerinin tarım sektörünü sınırlandırılmış olarak haklarını kaydeden Çandır, Mart yerleşimcilerinin aylık yüzde 1,65 ve yıllık yüzde 40,35 düzeyindeki yurt dışı üretici kapsamı (YD-ÜFE) ile aylık 0,44 ve yıllık yüzde yüzde 62, 45 bölgedeki yurt içi üretici dağılımının (Yİ-ÜFE), genel olarak endüstri geçmişinin gelen maliyet yükü yükünü de taşımaya devam ettiğini gösterdiğini söyledi.
Yİ-ÜFE içindeki gıda imalatının aylık yüzde 4,64 ve yıllık 88,38 aşamasını sergilediğine dikkat çeken Çandır, “Gıda imalat performansını, aylıkta ve yıllıkta Tarım-GFE’den yüksek Tarım yaparken-ÜFE’den ise aylıkta yüksek, yıllıkta düşük seyretmiştir. . Bu girişler, gıda üretim maliyetlerini önemli ölçüde yükseltici etki yapmaya devam etti” kullanımdan yararlandı.
Üretici artışı maliyetinin yüzde 70’ini tüketiciye yansıttı
Mart yetiştiren üretici kesimdeki bu tüketimlere karşılık olarak tüketicileri baskıu TÜFE’nin aylık yüzde 2,29 ve yıllık yüzde 50,51 ilan edildiğini hatırlatan Başkan Ali Çandır, “Tüketicinin gıda tüketimini aylık yüzde 3,84, yıllık yüzde 67,89 oldu. İşlenmemiş gıda tüketimiu Mart’ta aylık yüzde 5,72 ve yıllık yüzde 65,94 ilan edildi. Yaş sebze meyve tüketimi ise aylık yüzde -2,69, yıllık 35,72 ilan edildi. Tüketici çevrelerinin bu sürelerde, kalıcı olarak maruz kalan maliyetlerin dizilerini, yaklaşık yüzde 70 çapında tüketiciye yansıtabildiğini gösteriyor” değerlendirmesinde bulundu.