Tarihi maden anlaşması! Trump Zelenski'den istediğini aldı

ABD ve Ukrayna, Değerli Madenler Anlaşması ile ekonomik iş birliğinde çığır açan bir adım attı. 30 Nisan 2025’te Washington’da imzalanan anlaşma, ABD-Ukrayna Yeniden Yapılandırma Yatırım Fonu’nun kurulmasını sağlayarak, Ukrayna’nın lityum, titanyum, grafit ve nadir toprak elementleri gibi stratejik maden kaynaklarına erişimi düzenliyor. ABD Hazine Bakanı Scott Bessent ve Ukrayna Ekonomi Bakanı Yulia Svyrydenko’nun imzaladığı bu anlaşma, Ukrayna’nın ekonomik toparlanmasını hızlandırmayı ve ABD’nin küresel maden tedarik zincirindeki konumunu güçlendirmeyi hedefliyor. Anlaşma, aynı zamanda Rusya’ya karşı ekonomik bir mesaj niteliği taşıyor.

ABD Başkanı Donald Trump’ın liderliğinde yürütülen bu süreç, onun “özgür ve müreffeh bir Ukrayna” vizyonunu yansıtırken, Çin’in küresel maden piyasasındaki hakimiyetine karşı stratejik bir hamle olarak değerlendiriliyor. Anlaşma, Ukrayna’nın savaş sonrası yeniden inşasına destek sağlarken, ABD’nin yüksek teknoloji, yapay zeka ve savunma sanayi gibi alanlarda ihtiyaç duyduğu kritik minerallere erişimini güvence altına alıyor. Ancak, anlaşmanın güvenlik garantisi içermemesi, bazı uluslararası çevrelerde tartışma konusu oldu.

Anlaşmanın Kapsamı ve Ekonomik Hedefleri

Değerli Madenler Anlaşması, Ukrayna’nın 450 bin ton lityum, 19 milyon ton grafit ve titanyum gibi Avrupa’nın en büyük rezervlerinden bazılarına sahip maden kaynaklarını değerlendirmeyi amaçlıyor. ABD-Ukrayna Yeniden Yapılandırma Yatırım Fonu, bu kaynakların geliştirilmesi için küresel yatırımları çekecek ve maden gelirlerinin %50’sini ortak bir fona aktararak Ukrayna’nın ekonomik toparlanmasını finanse edecek. Ukrayna Ekonomi Bakanı Yulia Svyrydenko, anlaşmayı “çift taraflı bir zafer” olarak nitelendirerek, “Bu fon, ülkemize milyarlarca dolarlık yatırım çekecek ve savaşın yaralarını sarmamıza yardımcı olacak” dedi.

ABD Hazine Bakanlığı, anlaşmanın her iki ülkeye de kazandıracağını vurguladı: “Rusya’nın işgalinden bu yana ABD’nin Ukrayna’ya sağladığı 350 milyar dolarlık desteği tamamlayan bu ortaklık, Ukrayna’nın ekonomik yeniden doğuşunu hızlandıracak.” Anlaşma, Ukrayna’nın kritik hammaddelerin %5’ini barındıran rezervlerini (lityum, grafit, titanyum, uranyum, kömür, doğalgaz ve petrol) küresel piyasalara entegre ederken, ABD’nin akıllı telefonlar, elektrikli araç pilleri, tıbbi cihazlar ve savunma sistemleri için ihtiyaç duyduğu elementlere erişimini güçlendiriyor.

Trump’ın Stratejik Vizyonu ve Rusya’ya Mesaj

ABD Hazine Bakanı Scott Bessent, anlaşmayı Trump’ın kalıcı barış arayışının bir yansıması olarak tanımladı: “Bu tarihi imza, Rusya’nın savaş makinesine destek verenlerin Ukrayna’nın yeniden inşasından pay alamayacağını gösteriyor.” Trump, anlaşmanın ABD’ye milyarlarca dolar kazandıracağını ve Ukrayna’nın ekonomik büyümesine katkı sağlayacağını belirterek, “Değerli madenleri yapay zeka, silah sanayi ve yüksek teknoloji için kullanacağız” dedi. Anlaşma metni, “Rusya’nın topyekûn işgaline” atıfta bulunarak, Rus destekli hiçbir tarafın bu süreçten faydalanamayacağını açıkça belirtiyor.

Ancak, anlaşmanın somut güvenlik garantisi içermemesi, bazı çevrelerde eleştiri konusu oldu. Kolombiya Cumhurbaşkanı Gustavo Petro, anlaşmayı “ahmaklık” olarak nitelendirerek, Ukrayna’nın ekonomik bağımsızlığına zarar verebileceğini savundu. ABD’li New York Times gazetesi ise anlaşmayı “koruma şantajı” olarak değerlendirerek, “ABD’nin bir zamanlar dünya polisi olduğu, ancak artık haraççı bir mafya liderine benzediği” yorumunu yaptı. Buna rağmen, Trump yönetimi, anlaşmanın Ukrayna’ya yeni askeri yardımlar ve hava savunma sistemleri sağlanmasını garantilediğini öne sürüyor.

Tartışmalar ve Gelecek Beklentileri

Anlaşma, 18 Nisan 2025’te imzalanan mutabakat zaptıyla başlayan yoğun müzakerelerin sonucu olarak ortaya çıktı. Başlangıçta Trump’ın Ukrayna’dan 500 milyar dolarlık maden geliri talep ettiği iddiaları, Zelenski’nin “Devletimizi satmayacağız” tepkisine yol açmıştı. Ancak, müzakereler sonucunda bu talep geri çekildi ve 50/50 ortaklık modeli benimsendi. Ukrayna, anlaşmanın borç yükümlülüğü getirmediğini ve maden gelirlerinin yalnızca gelecekteki projeleri kapsadığını vurguladı.

Ukrayna’nın maden rezervlerinin büyük bir kısmı, Rus işgali altındaki Donetsk ve Luhansk bölgelerinde yer alıyor ve bu bölgelerdeki mayınlı araziler, maden çıkarma faaliyetlerini zorlaştırıyor. Buna rağmen, Kirovograd gibi Ukrayna kontrolündeki bölgelerde umut vadeden projeler bulunuyor. Uzmanlar, Ukrayna’nın maden potansiyelinin 10 trilyon doları aşabileceği yönündeki iddiaları temkinle karşılarken, ekonomik değerin teknolojik yatırım ve altyapıya bağlı olduğunu belirtiyor. Gelecekte, bu anlaşmanın ABD-Çin maden rekabetini nasıl etkileyeceği ve Ukrayna’nın ekonomik egemenliğini nasıl şekillendireceği merak konusu.